Banka Faiz Oranları Neye Göre Belirlenir?

Faiz, paranın kirası anlamına gelir. Evinizi kiraya verdiğinizde istediğiniz gibi, paranızı da bir süre başka bir kişiye verdiğinizde kira talep edersiniz, bu kavrama da faiz denir. En yaygın olarak kullanılan faiz çeşitleri kredi ve mevduat faizidir. Faiz oranı, piyasadaki gidişatı belirlemede önemli bir rol oynamaktadır. Bu yazımızda Banka Faiz Oranları Neye Göre Belirlenir? Sorusunu cevaplayarak bu konu hakkındaki tüm soru işaretlerinizi gidereceğiz.

Mevduat faiz oranları yükselirse tasarruf yapanlar ceplerindeki paralarını mevduatta değerlendirmede daha arzulu olurlar ve mevduat faiz hacmi artar. Bununla birlikte, kredi faizleri düşük olursa, tüketiciler açısından kredi almak cazip olacak ve tüketimde artış meydana gelecektir. Üretici kişiler açısından ise daha fazla yatırım yapabilme imkanı doğacaktır.

Faizlerin düşük ya da yüksek oluşu aynı zamanda yurtdışından ülkeye giren sıcak para miktarını da artıran bir unsurdur. Yüksek faiz olduğu zaman ülkeye sıcak para girişi artar ve bu durum kur üzerinde etkili olur. Tam tersine düşük olması yurtdışındaki yatırımcıların ülke para birimine ilgiyi azaltır ve başka yatırım araçlarına yönelirler.

Faiz Oranı Nasıl Belirlenir?

Kısa bir örnek ile bunu açıklamak mümkündür. Diyelim ki elinizde 100 bin Türk lirası var ve bunu 1 seneliğine bankada mevduat olarak değerlendireceksiniz. Eğer ki ülkenizdeki enflasyon oranı %15 ise, bugün itibariyle 100 bin Türk lirasına alabildiğiniz malları 1 sene sonra 115 bin Türk lirasına alabilirsiniz. Bu nedenle mevduatınız için bankadan en azından enflasyon miktarını, bankaya sağladığınız avantaj primini ile birlikte risk primini talep edersiniz. En güncel enflasyon verilerine www.tuik.gov.tr adresinden ulaşmak mümkündür.

Reel Faiz Nedir?

Bankaların telaffuz ettikleri faiz oranı, genel olarak nominal faiz oranıdır. Nominal faiz oranı, enflasyon oranına reel faiz oranı eklenerek hesaplanmaktadır. Mevduat faiz oranı %20, enflasyon oranı da %15 ise, esasen reel faiz oranı %5 olarak belirlenir. Reel faizi oluşturan en önemli faktör risk primidir. Risk priminden kastedilen paranızı yatırdığınız kuruluşun ve ülkenin risk primi, yani paranızı geri alıp alamama olasılığınızdır. Ülkeler arasındaki reel faiz oranlarının da değişik olması bundan kaynaklanıyor.

Faiz ve Enflasyon Arasındaki İlişki Nasıldır?

“Faiz ve enflasyon arasında nasıl bir ilişki var?” sorusu cevaplanmadan önce “enflasyon nedir?”, “enflasyonun türleri nelerdir?”, “Ülkemizde enflasyonun kaynakları nelerdir?” sorularına cevap vermek gerekiyor.

Enflasyonun Tanımı Tam Olarak Nedir?

Enflasyon, mal ve hizmet fiyatlarının sürekli olarak artması ile satın alım gücünde eksilme meydana gelmesini ifade eder. Burada önemli olan belirli mal ya da hizmetin fiyatının artması değil, genel olarak mal ve hizmetlerden oluşan ürün sepetinin fiyatının sürekli olarak artışıdır. Halk dilinde hayat pahalılığı diye de geçer. Maliyet Enflasyonu ve talep enflasyonu olarak iki değişik enflasyon türü mevcuttur. Daha doğrusu bu iki etken enflasyonu etkileyen iki ana nedendir. Ülkelerde enflasyonu tetikleyen nedenler değişiklik gösterdiğinden kimi ülkelerde maliyet enflasyonu fazla olurken kimi ülkelerde talep enflasyonu daha etkili olur.

Talep Enflasyonu Nedir?

Talep enflasyonu, arz üzerinde herhangi bir değişiklik yokken taleplerin artması kaynaklı oluşmaktadır. Bir örnekle açıklamak gerekirse, faizler düştüğünde, kredi kullanımı artar. Ülkemizde özellikle de otomotiv ve gayrimenkul alım satımlarında hızlı bir tüketim artışı mevcuttur, tüketim artışı da arz aynı seviyede kaldığından dolayı talep kaynaklı enflasyona neden olur. Talep enflasyonun doğrudan faizler ile bir ilişkisi mevcuttur.

Maliyet Enflasyonu Nedir?

Faiz – enflasyon ilişkisi içeresindeki en önemli konu maliyet enflasyonu olarak nitelendirilebilir. “Faizleri düşürün ki enflasyon da insin” diyenlerin en önemli dayanağı budur. Bir kuruluşun ya da işletmenin etkinliklerini gerçekleştirebilmesi için hammadde, işçilik ile birlikte krediye ihtiyacı vardır.

Faizlerde düşüş olması, kredi maliyetlerindeki düşüşü sağlar. Bu durum işletmenin daha çok kredi kullanıp daha çok mal üretmesini sağlayan önemli bir unsur olacaktır. Bu da pazardaki ürünleri artmasına ve fiyatların düşmesine sağlayacak bir etken olarak nitelendirilebilir.

Türkiye’de Enflasyon Nasıldır?

Ancak Türkiye’de cari açığın yüksek olması, yani ithalatın ihracattan fazla olması sebebi ile, faizlerin düşürülmesi kurun artmasına neden oluyor. Kurun artması da tekrar maliyetlerin artışına, o da bir sarmal yaratıp enflasyonun tekrar artmasına neden veriyor. Bu nedenle ülkemizde paragrafın başında yazdığımız genel kural pek işlememektedir. Daha önceden de belirttiğimiz gibi enflasyon ve faiz dinamikleri ülkeden ülkeye değişiklik gösterebiliyor.

Faiz Oranını Kim Belirler?

Her ülkenin Merkez Bankası, faiz oranları konusundaki kararını enflasyonun bir sonraki dönemde alacağı duruma ve bu durumun önceden hedeflenmiş enflasyon oranına uygunluğunu kontrol ederek belirler. Ayrıca bütün bu sebepleri, şeffaflık ve hesap verilebilirlik kriterlerinin gereğinden dolayı da kamuoyuna açıklamakla sorumlu görülür. Enflasyonu belirleyen ana unsurlar mevcuttur.

Bu unsurları şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Üretim açığı
• Kurlar
• Bekleyişler
• Uluslararası piyasalardaki petrol ya da diğer minerallerin fiyatları
• Kamu tarafından belirlenen fiyatları olarak sıralanabilmektedir.

Bu nedenle Merkez Bankası’nın belirlediği faiz oranlarında da esas alınan unsurlar da bunlar oluyor.

Faiz Oranlarını Karşılaştırmak Neden Önemli?

“Bankaların verdiği faiz oranlarını karşılaştırmak niye önemli?” sorusunun yanıtı ise değişken faiz oranlarından dolayıdır. Bankaların uyguladıkları kredi fiyatlandırmaları değişiklik göstermektedir. Üstelik yalnızca faiz oranına göre kıyaslama yapmak yanlış bir tercih olacaktır.

Çünkü bankalar hem web sitelerinde hem de verdikleri gazete sayfalarında sağlamış oldukları kredilerin bütün özelliklerini yayımlamak mecburiyetindedirler. Yayımlanan bu faiz oranları grafiğinde en altındaki bölümde yer alan aylık ya da yıllık müşteri maliyet faiz oranları incelenerek karşılaştırma yapılması gerekiyor. Böylece herkes en doğru faiz oranını seçebilir.