Çağdaş Sanat Nedir?

Temelleri 1960’lı yılların sonunda ve 1970’li yılların başında atılan çağdaş sanat, resim, fotoğraf, heykel, performans, video ve enstalasyon (yerleşme sanatı) gibi, sanatı ifade etmektedir. İngilizce “contemporary art” anlamına gelen çağdaş sanatın Türkçe çevirisinde “güncel sanat” anlamına gelmesi kavram karmaşasının oluşmasına yol açmıştır. Bu nedenle net bir anlama sahip olmadığı için birçok anlamı vardır.

Bunlardan bir tanesi de çağdaş sanatın, modernizmin sonrasında gelen ve bugün için postmodernizm içinde barındıran ve bununla da sınırlı kalmayan sanat anlamına geldiğidir. Çağdaş sanatın en popüler akımları; foto-gerçekçilik, pop art, kavramsal sanat, minimalizm, arazi sanatı ve performans sanatıdır. Ayrıca günümüzde yeni çıkan hiper-gerekçilik ile sokak sanatını da çağdaş sanat akımları arasında sayılmaktadır.

Çağdaş Sanat Ve Akımları

Çağdaş sanatın aslında diğer sanatlara göre daha uzun bir geçmişi vardır. Bu sanatın gelişmesindeki başlıca etmenler ve önemli olan sanatçıları inceleyelim.

Pop-Art

Modern sanat akımlarına bir tepki olarak çağdaş sanatın, Pop Art ile başladığı düşünülmektedir. Pop-Art, canlı renkler ve gündelik hayat içindeki figürleri sanat eserine dönüştüren yapısıyla, 1950 yıllarının sonlarında New York ile Londra gibi metropol ülkelerde ortaya çıkmış ve 1960’larda yükselişe geçmiştir.

Pop-art, çorba kutularından yıldız portrelerine, politik olan figürlerden tüketim ürünlerine gibi birçok nesneyi ve kişilerin imgelerini baskı, heykel ile grafiklere dönüştürmektedir. Savaş sonrasında Amerika ve İngiltere’de Pop Art’a Andy Warhol, David Hockney, Roy Lichtenstein, Jeff Koons ve Takashi Murakimi gibi sanatçıların tanıdık figürleri, dikkat çekici eserleri ve çarpıcı renkleri ile Pop-Art’ın öncülüğünü etmişler ve kamu alanında da sık sık karşımıza çıkmasına önayak olmuşlardır.

Türkiye’de popüler kültür ikonları ile tüketim alışkanlıkları 1980 ve 1990’lardan sonra sanata yansıtılmıştır. Bu konuda çalışan sanatçılar olarak, Halil Altındere, Altan Gürman, Murat Tosyalı ve Gülsün Karamustafa’yı saymak mümkündür.

Foto-Gerçekçilik Ve Hiper-Gerçekçilik

Pop-Art tarzında çalışan sanatçılar, foto-gerçekçilik de manzara veya portreleri taklit etmektedirler. Bu arada sanat bir fotoğraf işlevi görmektedir. Hatta sanatçılar çekilmiş bir fotoğrafın üzerinde çalışarak, bütün detayları işlerine aktarmaktadırlar. Foto-gerçekçilikten türemiş olan ama zamanla ondan ayrılan hiper-gerçekçilik akımında, resimdeki bütün detayları en ince ayrıntısına kadar taklit edilmesi ile bu akım foto-gerçekçilikten ayrılarak, resmi bir ileri boyuta taşımaktadır.

1960 ile 1970’lerde ABD’de ortaya çıkan bu akıma Richard Estes, John Bader, Ralph Goings ve Chuck Close gibi sanatçılar öncülük etmişlerdir. Türkiye’de ise foto-gerçekçiliğin temsilcisi olarak Nur Koçak ile Burhan Doğançay gibi sanatçılar yer almaktadır. Hiper-gerçekçilik akımı çağdaş Türkiye sanatında daha popüler olmak ile birlikte ünlü ressam Taner Ceylan’ı örnek olan birçok genç bulunmaktadır.

Kavramsal Sanat

Kavram sanatı veya fikir sanatı olarak bilinen kavramsal sanat, genelin sanat ya da estetik kaygısına hitap etmek için değil de gördüklerinin ve bütünlüğünün ne ifade ettiğini kendi fikirleri ile ifade etmek için kullanılan bir sanat akımıdır. Kavramsal sanatta soyut figürler veya soyut eserler görmüyoruz. Bunların aksine kullanılan malzemeler ile yapılan figürler oldukça tanıdık ve gündeliktir.

Bu kavram sanatı her ne kadar 21.yüzyılın başlarında olan bir sanat eseri olması gibi görülse de aslında 1960’larda ortaya çıkmış ve günümüzde de çağdaş sanat akımı olarak devam etmektedir. Bu sanatı temsil eden, Joseph Beuys, Jenny Holzer, Damien Hirst, Ai Wei-wei, Robert Montgomery ve Felix Gonzalez-Torres sanatçılardır. Türkiye’ de ise kavramsal sanatı, Hale Tenger, Aslı Çavuşoğlu ve Ahmet Öğüt gibi birçok sanatçılar tarafından temsil edilmektedir.

Minimalizm

Bu sanat akımında önemli olan şey gördüklerimizin bize hissettirdikleridir. Minimalizm de soyut ya da soyutlanmış olan figürlerin tek veya tekrar eden geometrik formlarının kullanması ile monokrom(tek renk) kullanılması yaygındır.

Minimalizm sanat akımı resimden heykele, baskıdan yerleştirmeye birçok farklı sanatçı tarafından ifade edilmektedir. Minimalizm dünyadaki temsilcileri; Frank Stella, Dan Flavin, Yves Klein, Sol LeWitt, Donald Judd, Yayoi Kusama ve Richard Serra’dır. Türkiye’de ise özellikle heykel alanı ile temsil eden; İlhan Koman ve Şadi Çalık’tır.

Performans Sanatı

1960’lı yıllarda başlayan ve halen popülaritesini koruyan performans sanatında, insanı ve gelip geçici şeyleri aynı zamanda tekrarlanması zor olan bu yüzden de belgelenme ihtiyaç duyulan eserler verilmektedir. Bu sanat akımı, sanata ilham vererek, sadece eğlence amaçlı değil bir mesaj ya da fikir vermek amacıyla da yapılmaktadır. Performans sanatı ufak ya da spontane gibi ve büyük prodüksiyon şeklinde gerçekleşmektedir.

Bu performans sanatı bir süre ile sınırla kalmayarak, çekilen fotoğraflar, belgelenen performanslar veya üretilen nesneler performans sonrasında bir anlatı oluşturarak bir bütün halinde veya parça parça sergilenmektedir. Performans sanatının temsilcileri; Marina Abramovic, Chris Burden, Joseph Beuys ve Yoko Ono’dur. Türkiye’de ki temsilcileri ise; Nezaket Ekici, Şükran Moral, Mehtap Baydu, Nil Yalter ve Nİlbar Güreş’tir.

Yerleştirme Sanatı (Enstalasyon)

Geleneksel sanattan farklı olarak mekânı kullanarak yapılan bir sanat türlerinden biridir. Açık ya da kapalı alanlarda yapılan sanat kısaca her yerde yapılarak ziyaretçilere sunulmaktadır. Mekân odaklı olduğu için mekânın mimari ile iç mimarisi oldukça önemlidir. Enstalasyon ile her türlü malzemenin yani video, resim, ışık ve sanat gibi birçok sanat malzemeleri kullanılmaktadır. Enstalasyon sanatının tanınmış temsilcileri; Yayoi Kusama, Bruca Munro ve Dale Chihuly’dur.

Arazi Sanatı

En yeni sanat akımlarından olan arazi sanatı malzeme olarak; yeryüzünü, toprağı ve bitki örtüsünü kullanırken çoğu zaman kısa süreli sergilenen eserler vermektedir. Bu sanat akımının temellerinin atılmasını sağlayan ve en büyük temsilcilerinden olan Robert Smithson’un en bilinen eseri Sprila Jetty, 1970 yılında ABD’nin Utah eyaletindeki tuz gölüne yapılmış olup 400 metre uzunluğu ve 5 metre genişliği ile bilinen spiral bir yarımadadır. Arazi Sanatı Türkiye’de çok fazla yaygın olmasa da Varol Topaç, Ayşe Erkmen, Mehmet Kavukçu ve Mehmet Ali Uysal gibi isimleri bu akıma dâhil etmek mümkündür.

Sokak Sanatı

1980’lerde ki Bronx’ta metro vagonlarına sprey boyalarla yapılan grafiti ile yükselişe geçen sanat türü olup, duvar resimleri, şablon görüntüleri, enstalasyon ve kamu alanlarında yapılan etiketleri içermektedir. Dünyaca ünlü olan sokak sanatçıları olarak Banksy’in yanı sıra Invader, Futura, Odeith ve JR gibi sanatçılardır.

Soyut Resim

Nesne ve canlıların görünüşlerinden yararlanmak yerine renk, şekil, çizgi ve leke gibi yüzeye aktarılan bicileri ele alan resimler ile ilgili soyut olan her şeyi içine almaktadır. Soyut sanat akımı, soyut ifadecilik, figürsüz veya abstre diye adlandırılmaktadır. Soyut sanat bir hayal ürünü olabileceği gibi doğadaki bir nesnenin biçiminin genelleştirilmesi ile arıtılmasıyla elde edilmektedir Soyut resmin temsilcileri; Wassily Kandinsky, Piet Modrian, Max Ackermann, Franz Kupka’dır.

Op Art(Optical Art)

Optik sanat anlamına gelmekte olup, soyut bir sanat anlayışı ile oluşan bir akımdır. 1960’lardan beri belirmeye başlayan bu sanat akımının öncüsü olarak Josef Albers, M.C. Escher’dir. Op Art, renk ve çizgi gibi ögelerin göz yanılsamalarını ortaya çıkarmak için kullanılmaktadır. Eserler genel olarak soyut ve siyah-beyazdır.