Kıdem Tazminatı Nedir?

İş hayatına başlayan herkesin en çok merak ettiği konulardan biri de kıdem tazminatıdır. Kıdem tazminatının ne demek olduğu ve kimlerin bu tazminata hak kazandığı cevabı sıkça araştırılan sorulardandır.

Genel olarak kıdem tazminatı, 4857 sayılı İş Kanunu ile şartları belirlenen tazminattır. Kıdem tazminatı bir yandan çalışanlara maddi güvence sağlarken diğer yandan da işverenlerin çalışan değişiminin önüne geçmesine yardımcı olur.

Kıdem Tazminatına Hak Kazanabilmek İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?

Kıdem tazminatına hak kazanmanın İş Kanunu’nda belirtilen birtakım şartları vardır. Peki, kıdem tazminatına hak kazanabilmek için gerekli şartlar nelerdir? Kimler kıdem tazminatı alabilir?

Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için:

• Kişinin 4857 Sayılı İş Kanuna göre işçi olması gerekir.
• Çalışanın ilgili işte en az bir yıl çalışmış olması gerekir.
• İş sözleşmesinin belirli nedenlerle sona ermiş olması gerekir.

4857 Sayılı İş Kanuna Göre İşçi Olmak

Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için kişinin ilk olarak 4857 Sayılı İş Kanununa göre işçi olması gerekir. İşçi, genel olarak işverenin yerinde bir iş akdine bağlı olarak çalışan kişi olarak tanımlanabilir. İş Kanununun 4. maddesinde, bu kanun hükümlerinin uygulanmayacağı işler belirtilmiştir.

İlgili kanuna göre; deniz ve hava taşıma işlerinde çalışan işçiler, yalnızca aile ekonomisine katkı sağlayan tarımla ilgili yapı işleri ve bunla ilgilenen işçiler, sporcular, çıraklar, yalnızca ev hizmeti görenler, 50 dahil olmak üzere 50’den az çalışanı bulunan tarım ve orman işletmelerinde çalışanlar, rehabilite edilenler, bir ailenin üyeleri ve üçüncü derece kan hısımları arasında dışarıdan başkasının katılmadığı ev ve el sanatı işlerinde çalışanlar hakkında İş Kanunu hükümleri uygulanmaz. Bu nedenle de bu işleri yapanlar kıdem tazminatına hak kazanamazlar.

En Az Bir Yıl Çalışmış Olmak

İş Kanununun 14.maddesinde açıkça belirtilen bu şarta göre işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için iş akdinin sona erdiği tarihte bu işyerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekir. İşçi aynı işverenin işyeri veya işyerlerinde en az bir yıl sürekli olarak çalışmamışsa kıdem tazminatı alamaz.

İş Sözleşmesinin Belirli Sebeplerle Sona Ermesi

Çalışanın kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için iş akdinin belli nedenlerle sona ermesi gerekir. İş Kanununun 14. maddesinde belirtilen bu nedenler, sözleşmenin bazı sebeplerle feshi ve işçinin ölümüdür. Maddede belirtilen fesih nedenleri işçi ve işverene göre değişiklik gösterir. Eğer sözleşmeyi fesheden işçi ise, kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için iş sözleşmesini haklı sebeple feshetmiş olması gerekir.

Sözleşmeyi fesheden taraf işveren ise, işverenin haklı nedenle sözleşmeyi feshetmesi işçinin kıdem tazminatına hak kazanmasını engeller. İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi için işverenin sözleşmeyi haksız nedenle feshetmiş olması gerekir. İş Kanununun 14. maddesinde öngörülen fesih nedenleri dışında sözleşme başka bir nedenle feshedilmişse kişi kıdem tazminatı hakkına sahip olamaz.

İşçi Tarafından Haklı Nedenle Fesih Halleri Nelerdir?

İşçinin kıdem tazminatı hakkına sahip olabilmesi için sözleşmeyi İş Kanununda sayılan haklı nedenlerle feshetmiş olması gerekir. Bu haklı nedenler; sağlık sebepleri, zorlayıcı nedenler, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller olarak sayılabilir. Bu sebeplerin detayları İş Kanunun ilgili maddesinde sırayla belirtilmiştir. Bu sayılan haller dışında bir nedenle sözleşmeyi fesih eden işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.

İşveren Tarafından Haksız Nedenle Fesih Halleri Nelerdir?

İşverenin sözleşmeyi haklı nedenle feshedebileceği haller İş Kanununun 25. maddesinin 2. bendinde belirtilmiştir. İşveren bu belirtilen nedenlerle sözleşmeyi feshederse işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz. İşverenin ilgili maddede belirtilen nedenler dışında bir nedenle sözleşmeyi feshetmesi haksız neden olarak adlandırılır ve işçinin kıdem tazminatına hak kazanmasını sağlar.

İşçinin Ölümü ve Kıdem Tazminatı

İşçinin ölümü halinde işveren ve işçi arasındaki sözleşme kendiliğinden sona erer. Kıdem tazminatı hakkı işçinin kanuni mirasçılarına geçer. İşçinin ölümü üzerine kanuni mirasçılarının kıdem tazminatı isteyebilmesi için kıdem tazminatının diğer şartlarının da gerçekleşmiş olması gerekir.

Kadın İşçinin Evlenmesi ve Kıdem Tazminatı

Kadın işçi evlilikten itibaren bir yıl içerisinde sözleşmeyi feshederse, diğer şartların da gerçekleşmesiyle birlikte kıdem tazminatı hakkına sahip olabilir.

Muvazzaf Askerlik Nedeniyle Fesih

İşçi askerlik görevi nedeniyle iş sözleşmesini feshederse diğer şartlar da gerçekleşmişse eğer kıdem tazminatına hak kazanır. Eğer işveren işçinin askerlik görevi nedeniyle iş sözleşmesini feshederse bu sebep İş Kanununu madde 25’te yer alan sebeplerden biri olmadığı için haksız neden sayılır ve işçi kıdem tazminatına hak kazanır.

Emeklilik Nedeniyle Fesih

Çalışan, yasal olarak emekli olduğu takdirde kıdem tazminatına hak kazanmış olacaktır. Yine kıdem tazminatı için gereken diğer şartların da gerçekleşmiş olması gerekir.

Kıdem Tazminatı Hesaplama

Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin yapıldığı tarihten itibaren değil, işçinin işe başladığı tarihten itibaren hesaplanır. 1475 Sayılı İş Kanununun 14. maddesinde belirtildiği üzere işçinin işyerinin işinde çalışmaya başladığı andan itibaren hizmet sözleşmesinin devam ettiği süre boyunca her geçen tam yıl için işveren işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı öder. Bir yıldan arta kalan süreler için de aynı şekil ve oranda hesaplama yapılır. Kıdem tazminatı hesabı çalışanın son aldığı ücrete yemek, yol gibi haklar eklenerek elde edilen brüt ücret üzerinden yapılır.

Kıdem Tazminatında Zamanaşımı Süresi

Kıdem tazminatı için öngörülen zamanaşımı süresi iş sözleşmesinin feshedilmesinden itibaren beş yıldır. Bu beş yıllık süre hak düşürücü süredir. İşçi bu beş yıllık süre içerisinde kıdem tazminatı hakkını kullanmazsa bu hak düşecektir ve bir daha kıdem tazminatı talebinde bulunamayacaktır.

Kıdem Tazminatı Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?

Kıdem tazminatı davalarında görevli mahkeme İş Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise işçinin hizmet verdiği yer mahkemesidir.