Tarihte Devletlerin Kullandığı Armaları İnceleyen Bilim Dalı

Yıllar boyunca dünya üzerinde birçok medeniyet varlığını sürdürmüş ve tarihe kazınmıştır. Medeniyetler toprak parçalarını yönetmiş ve devletler kurmuştur. Türkiye’de her karış toprağında birçok devlete ev sahipliği yapmış, farklı medeniyetlerle çağ açıp çağ kapatmıştır. Bununla birlikte tarihle ilgili birçok bilgiyi işleyen, medeniyetlerin günümüze dek ulaşmış miraslarını ve kalıntılarını inceleyen bilimsel dallar bulunmaktadır. Bunlardan birisi de tarih boyunca devletlerin kullandığı armaları inceleyen bilim dalıdır. Peki, bu bilim dalına ne denir? Arma nedir, tarihte devletler armaları ne için kullanmıştır? Bu armaların anlamları nelerdir? Armaların özellikleri var mıdır? Arma kullanan ülkeler hangileridir?

Arma Nedir?

Arma; eski yıllarda köklü olduğu anlaşılsın diye bir aileye, bir topluluğa veya devlete kim olduklarının bilinmesi için verilen bir simge, sembol veya nişana denilmektedir. Arma sadece bir aileye ya da topluluğa değil kraliyetlere veya imparatorluklara da verilmekteydi. Günümüzde de armalar halen kullanılmaktadır. Örneğin Türkiye Cumhuriyeti’nin arması yukarı doğru bakan ay yıldızdan oluşmaktadır. Genel anlamda arma yerine fors kelimesi kullanılmaktadır.

Tarihte Devletler Armaları Ne İçin Kullanmıştır?

Tarihte var olmuş bütün medeniyet ve devletler armaları kimliklerinin ve varlıklarının tanınması, saygı duyulması için kullanmıştır. Hemen hemen tarihteki bütün devletlerin hanedanlıklarına veya kraliyetlerine ait armaları olmuştur. Medeniyetler birbirlerini sahip oldukları armalardan tanımıştır. Armaların üzerinde bulunan desen ve şekiller armanın ait olduğu toplum, medeniyet ya da devletle ilgili izler taşımaktadır. O dönemlerde birçok sembol ve figüre armalarda yer verilmiş, armalarda kullanılan sembol ve figürlere farklı anlamlar yüklenmiştir. Her figür bir anlama karşılık gelmiştir.

Tarihte Devletlerin Kullandığı Armaları İnceleyen Bilim Dalı

Tarih boyunca devletlerin ve medeniyetlerin kullandığı armaları geçmişten günümüze kadar hali hazırda inceleyen bir bilim dalı bulunmaktadır. Bu bilim dalının birden fazla adı ve tanımı mevcuttur. En basit deyimle bu dala arma bilimi veya mühür bilimi denilmektedir. Evrensel olarak da heraldik denilmektedir. Heraldik, arma veya mühür bilimi; eski dönemlerde devletlerin veya toplulukların sahip olduğu özel işaretleri, bayrak, simge ve sembolleri inceleyen bilim dalı olarak bilinmektedir. Bu bilim dalı ayrıca kullanılmış olan sembol veya özel işaretlerin taşıdığı izleri, özelliklerini ve ne anlamlara geldiklerini de gün yüzüne çıkarmaktadırlar.

Armaların Üzerinde Bulunan Sembollerin Anlamları Nelerdir?

Türk devletlerinde armalar genellikle doğadan alınan simgeleri taşımaktaydı. İslamiyet’e girmeden önce gök tanrı inancı bulunan Türkler doğaya birçok anlam yüklemiştir. Bayraklarında ve armalarında bu sembollere sıkça rastlanmıştır. Bununla birlikte İslamiyet’in kabulünden sonra arma hanedan simgesi, padişahın imzası ve devletin sembolü olarak birçok anlam kazanmıştır.

Örneğin armalarda veya bayraklarda kullanılan bazı simge ve sembollerin taşıdığı anlamlar kısaca şöyledir;

• Eski Türkler’ den günümüze kadar armalarda birçok sembol kullanılmıştır. Bu semboller çoğunlukla yırtıcı hayvanlardan ve bitkilerden oluşmaktaydı. Genellikle kullanılan hayvanlar kurt ve kartallardı. Bu hayvanlar arasında fil ve ejder gibi büyük hayvanlar da güçleri simgelemektedir.
• Eski Türk devletlerinde ağaç figürleri oldukça yaygındı bu ağaç hayat ağacı olarak bilinmektedir. Kökleri ölümü ağacın kendisi ise hayatı simgelemekteydi.
• Osmanlı’dan önce Selçuklu Devleti’nde kullanılan armaların üzerinde de birçok anlam taşıyan semboller bulunmaktaydı.
• Bu sembollerden en önemlisi çift başlı kartaldır. Sembolün yegane anlamı ululuk ve yüceliktir. Çift başlı kartalın aynı zamanda hakimiyet anlamı da bulunmaktadır.
• Osmanlı’da kullanılan armada üç kısım bulunmaktadır. Üstte bulunan bölüm padişahı, orta bölüm devleti ve tahtı temsil ederken ortada bulunan kalkan ise koruyuculuğu anlatmaktadır.
• Güneş sembolü imparatorluğu simgelerken tuğra ise dönemin hükümdarını temsil etmektedir.
• Armada bulunan üç hilal hilafeti anlatmaktadır.
• Armada bulunan terazi simgesi ise adaleti vurgulamaktadır.
• Armalarda bulunan silah, çekiç işaretleri ise imparatorluğun gücünü temsil etmektedir.

  

Armaların Taşıdığı Özellikler

Her arma kullanıldığı dönemden izler taşımaktadır. Bu semboller ait olduğu devletin veya medeniyetin özelliklerine ve anlatmak istediklerine göre şekillendirilmektedir.

Armaların taşıdığı özelliklerden bazıları;

• Armalar ait oldukları medeniyetin, topluluğun veya köklü ailelerin özelliklerini taşımaktadır.
• İmparatorluk armaları her sınıfı temsil edecek şekilde hazırlanmıştır.
• İmparatorluk armaları dini, siyaseti, adaleti, hanedanı ve halkı temsil eden ögeler barındırır.
• Dönemin devlet adamına özel tuğralar ve mühürler bulunmaktadır.
• Kullanılan her öge belli bir gücü temsil etmektedir.
• Bu semboller bayraklarda, mimari de ve sanatsal çalışmalarda da kullanılmaktadır.
• Devletin sahip olduğu topraklarda yapılan tarihi eserlerinde de dönemin izlerini taşıyan semboller bulunmaktadır.
• Armalar faklı ve gösterişli boyutlarda yapılmaktadır.

Arma Kullanan Ülkeler

Günümüzde halen arma kullanan ülkeler bulunmaktadır. Birleşmiş milletlere üyeliği bulunan ve birleşmiş milletler tarafından arması kabul görmüş toplamda 193 ülke bulunmaktadır. Bu ülkeler kendi devletlerine ait armaları halen ve resmen kullanmaya devam etmektedir.

Bu ülkelerden bazıları kısaca şunlardır;

• Afganistan, Almanya, ABD, Arjantin, Avusturya ve Avustralya, Azerbaycan, Birleşmiş Arap Emirlikleri ve Birleşmiş Krallık halen arma kullanmaktadır.
• Birleşmiş milletler tarafından arması tanınan diğer ülkeler arasında Brezilya, Bulgaristan, Çin, Danimarka, Endonezya, Güney Kore, Hindistan, Türki Cumhuriyetler ve Türkiye’de bulunmaktadır.

Armaların Kullanıldıkları Yerler

Armalar ülkeleri ve devletleri temsil etmektedir. Bu armalar yasal olarak devleti temsil eden birçok alanda kullanılmaktadır.

Armaların kullanıldıkları alanlardan bazıları kısaca şöyledir;

• Armalar her ülkenin kendi vatandaşına seyahat etmesi için yasal olarak tanıdığı pasaportlarda bulunmaktadır. Pasaportlarda bulunan armalar pasaport sahibinin hangi ülkeden olduğunu belirtir niteliktedir.
• Bu armalar resmi törenlerde ve geçitlerde de kullanılmaktadır.
• Ülkenin Cumhurbaşkanlığına ait resmi forsu bulunmaktadır.
• Ülkelerin resmi web sitelerinde de arma kullanılmaktadır.
• Devletin flamalarında da devlete ait arma bulunmaktadır.
• Armaların bulunduğu flamalar resmi araçlarda da kullanılmaktadır.